آموزش کامل و جامع کار با دستگاه pH متر (تمام مدل‌ها – قلمی، پرتابل، رومیزی و صنعتی)
دستگاه pH متر چیست؟
دستگاه پی اچ متر دیجیتال برای اندازه‌گیری دقیق اسیدیته یا قلیاییت محلول‌ها در مقیاس ۰ تا ۱۴ است. کاربرد اصلی: آزمایشگاه‌های شیمی، میکروبیولوژی، صنایع غذایی، دارویی،
تصفیه آب و فاضلاب، کشاورزی، گلخانه، استخر، آکواریوم، آبزی‌پروری و کنترل فرآیندهای صنعتی.
انواع pH متر موجود در بازار ایران (مقایسه کامل)
نوع دستگاه: | دقت رایج: | کالیبراسیون: | کاربرد اصلی: |
پی اچ متر قلمی (Pen Type) | ±۰.۱ یا ±۰.۰۵ | ۱ تا ۳ نقطه | کار میدانی، استخر، گلخانه، آب آشامیدنی |
پی اچ متر پرتابل (قابل حمل) | ±۰.۰۲ یا ±۰.۰۱ | ۳ تا ۵ نقطه | محیط زیست، کشاورزی، آزمایشگاه سیار |
پی اچ متر رومیزی (Benchtop) | ±۰.۰۱ تا ±۰.۰۰۲ | ۳ تا ۸ نقطه | آزمایشگاه‌های دقیق، دانشگاه، QC |
پی اچ متر آنلاین/صنعتی | ±۰.۰۱ | خودکار یا دستی | مانیتورینگ ۲۴ ساعته کارخانه‌ها |
آموزش گام‌به‌گام کار با pH متر (روش ۱۰۰٪ یکسان در تمام برندها)
مرحله ۱ – آماده‌سازی دستگاه و الکترود
- دستگاه را روشن کنید (دکمه ON/OFF).
- الکترود را از محلول نگهداری (Storage Solution) یا KCl 3M خارج کنید.
- الکترود را با آب مقطر به‌آرامی بشویید.
- با دستمال بدون پرز (مثل دستمال لنز عینک) خشک کنید → هرگز با دستمال کاغذی معمولی یا پارچه پاک نکنید!
مرحله ۲ – کالیبراسیون (حتماً هر روز یا هر شیفت انجام شود)
بهتر است حداقل ۲ نقطه و ایده‌آل ۳ نقطه کالیبره کنید.
بافرهای استاندارد پیشنهادی (به ترتیب انجام):
- pH ۷.۰۰ (اولین و مهم‌ترین)
- pH ۴.۰۱ (برای نمونه‌های اسیدی)
- pH ۱۰.۰۱ یا ۹.۱۸ (برای نمونه‌های قلیایی)
روش کالیبراسیون (۹۸٪ دستگاه‌ها):
- دکمه CAL را فشار دهید یا نگه دارید.
- الکترود را در بافر pH 7.00 قرار دهید → کمی هم بزنید → صبر کنید عدد ثابت شود.
- دکمه ENTER/CONFIRM یا دوباره CAL را بزنید.
- الکترود را با آب مقطر بشویید و خشک کنید.
- همین کار را برای بافر دوم و سوم تکرار کنید.
- پس از اتمام معمولاً عبارت END، CAL یا علامت تیک ظاهر می‌شود.
مرحله ۳ – اندازه‌گیری نمونه
- الکترود را حداقل ۲–۳ سانتی‌متر داخل نمونه فرو ببرید.
- ۲–۳ بار به‌آرامی هم بزنید سپس ثابت نگه دارید.
- صبر کنید تا علامت پایداری (لبخند، √، HOLD یا ساعت شنی) ظاهر شود.
- عدد نمایش داده شده = pH واقعی (با جبران خودکار دما ATC).
مرحله ۴ – پایان کار و نگهداری صحیح
- الکترود را با آب مقطر بشویید.
- بلافاصله در محلول نگهداری یا KCl 3M قرار دهید.
- درپوش الکترود را ببندید.
- دستگاه را خاموش کنید.
اشتباه مرگبار که الکترود pH را در کمتر از ۱ ماه خراب می‌کند!
- نگهداری طولانی‌مدت در آب مقطر
- شستشو با الکل، استون یا حلال
- اندازه‌گیری در دمای بالا
- خشک کردن با دستمال زبر
- ضربه زدن یا خم کردن الکترود
- عدم شستشو بین بافرها و نمونه
- استفاده از بافرهای تاریخ گذشته
- غوطه‌ور نکردن کامل الکترود در نمونه
- روشن ماندن طولانی دستگاه بدون استفاده
عمر مفید الکترود pH چقدر است؟
- الکترود معمولی آزمایشگاهی: ۸–۱۸ ماه
- الکترود صنعتی و مقاوم: ۱۸–۳۶ ماه
- با نگهداری صحیح تا ۴ سال هم قابل استفاده است.
انواع الکترود های pH با روش های مختف اندازگیری لازم است اطلاع داشته باشید:
نوع الکترود | شکل و جنس بدنه | دمای کارکرد | بیشترین کاربرد |
الکترود شیشه‌ای معمولی (General Purpose) | شیشه + پلاستیک | ۰–۸۰°C | آب آشامیدنی، استخر، آزمایشگاه عمومی، گلخانه |
الکترود نفوذی (Penetration) | نوک مخروطی فلزی/شیشه‌ای | ۰–۶۰°C | گوشت، پنیر، خمیر، خاک مرطوب، میوه |
الکترود سطحی (Flat/Surface) | سر تخت شیشه‌ای | ۰–۶۰°C | پوست، کاغذ، چرم، پارچه، ژل، کرم |
الکترود دما بالا (High Temp) | بدنه تیتانیوم/شیشه مقاوم | ۰–۱۳۰°C | اتوکلاو، بویلر، صنایع غذایی داغ، دارویی |
الکترود کم‌یون (Low Ionic) | اتصال سرامیکی خاص | ۰–۸۰°C | آب مقطر، آب باران، آب دی‌یونیزه |
الکترود مقاوم به HF (ضد اسید فلوئوریدریک) | بدنه PTFE + شیشه خاص | ۰–۶۰°C | اسیدشویی شیشه، صنایع نیمه‌هادی |
الکترود صنعتی آنلاین (Industrial) | بدنه PPS/PTFE + سنسور فشار | -10 الی 120 درجه سانتیگراد | تصفیه‌خانه، پتروشیمی، کارخانه‌های ۲۴ ساعته |
الکترود دوگانه (Refillable) | قابل پر کردن KCl | ۰–۱۰۰°C | نمونه‌های خیلی کثیف، ویسکوز، پروتئینی |
الکترود ژلی (Gel Filled) | غیرقابل پر کردن، ژل پلیمری | ۰–۶۰°C | کاربری عمومی، ارزان، بدون نشتی |
انواع برند های دستگاه های پی اچ متر موجود درایران :
برند | کشور سازنده: | دسته‌بندی اصلی | ویژگی برجسته |
| Metrohm | سوئیس | رومیزی، پرتابل | قابل اعتماد و دقت بالا، انتخاب هر نقطه کالیبراسیون …. |
سوئیس | رومیزی، پرتابل | تا ۸ نقطه کالیبراسیون، صفحه لمسی، دقت بالا | |
| رومانی و مجارستان و ایتالیا | قلمی، پرتابل، رومیزی | دقت خوب، اقتصادی، الکترود قابل تعویض اقتصادی | |
Lutron | تایوان | قلمی، پرتابل | ساده، باتری‌خور، مناسب میدانی |
Testo | آلمان | قلمی، پرتابل | نفوذی برای مواد جامد، برای صنایع غذایی و سردخانه…. |
WTW | آلمان | رومیزی، صنعتی | آنلاین، مقاوم به فشار، دقت عملکرد خوب در آزمایشگاه |
Jenway | انگلستان | رومیزی، پرتابل | دقت آزمایشگاهی مورد قبول |
Crison | اسپانیا | رومیزی، صنعتی | دقت عملکرد مناسب،خدمات در ایران دشوار |
| AKSO instrument | ایتالیا، برزیل | رومیزی، قلمی،پرتابل | دقت مورد قبول، قیمت اقتصادی |
۷. سوالات متداول (FAQ Schema – خیلی مهم برای سئو)
سؤال ۱: هر چند وقت یکبار باید pH متر کالیبره شود؟ → روزانه یا هر شیفت کاری
سؤال ۲: چرا عدد pH متر پرش دارد؟ → الکترود خشک شده، کالیبره نیست یا هوا داخل الکترود است
سؤال ۳: بهترین محلول نگهداری الکترود چیست؟ → Storage Solution یا KCl 3 مولار (هرگز آب مقطر!)
سؤال ۴: عمر الکترود pH متر چقدر است؟ → ۸ ماه تا ۳ سال (با نگهداری صحیح)
سؤال ۵: آیا می‌توان از آب معدنی به جای آب مقطر استفاده کرد؟ → خیر! آب معدنی یون دارد و الکترود را خراب می‌کند
لطفا اگر در زمینه آزمایشگاه تخصص یا اطلاعات کافی ندارید، به هیچ عنوان محلول های کالیبراسیون و محلول نگهدارنده سنسور ها رو به چشم و دهان خود نزنید و برای کسب اطلاعات بیشتر جهت دریافت مشاوره و ارتباط با کارشناسان فروش شرکت نوآوران صنعت هامرز تماس حاصل فرمایی
